Stuhitë prodhojnë më shumë se vetëtima të dukshme. Më afër tokës, atmosfera ngarkohet me fusha elektrike që përshpejtojnë grimcat, duke bërë që atomet të shkëlqejnë me rrezet gama. Shkencëtarët nga Armenia kanë studiuar me kujdes këtë fenomen atmosferik magjepsës dhe misterioz.

Në Laboratorin Kombëtar Shkencor Alikhanyan, i vendosur në malin Aragats, fizikani Ashot Chilingarian dhe ekipi i tij fokusuan kërkimin e tyre në fenomenin e rritjes së rrezatimit sipërfaqësor gjatë stuhive (TGE). Këto goditje të fuqishme elektromagnetike, megjithëse shpesh anashkalohen, mund të jenë çelësi për të kuptuar si stuhitë tokësore ashtu edhe rrezet kozmike nga hapësira.

Askush nuk e ka ndjekur deri tani

40,000 stuhi ndodhin çdo ditë. Rrjete të shumta zbulojnë shkarkimet atmosferike dhe satelitët me instrumente optike precize gjurmojnë ndezjet e rrufesë. "Megjithatë, kur filluam të studiojmë TGE, askush nuk po gjurmonte fluksin masiv të elektroneve megaelektronvolt (MeV) që bombardojnë planetin tonë dhe hapësirën mbi të", tha Chilingarian për ScienceAlert.

Ekipi i Chilingarian zhvilloi rrjetin e detektorëve të grimcave SEVAN dhjetë vjet më parë për të monitoruar TGE në Evropën Lindore, Gjermani dhe Armeni.

“Përshpejtuesit e elektroneve me energji prej dhjetëra MeV mbulojnë hapësira të mëdha në atmosferë dhe shumë kilometra katrorë në sipërfaqen e Tokës”, theksoi fizikani armen.

Stuhitë krijojnë fusha elektrike që përshpejtojnë elektronet në shpejtësi pothuajse të barabarta me shpejtësinë e dritës, duke prodhuar të ashtuquajturat ortekë elektronikë të arratisur relativist. Bërthamat atomike i zmbrapsin këto elektrone, duke lëshuar rrezet gama i njohur gjithashtu si rrezatim bremsstrahlung (rrezatimi i lëshuar nga një grimcë e ngarkuar për shkak të nxitimit të saj të shkaktuar nga fusha elektrike e një grimce tjetër të ngarkuar).

Të dhëna të hollësishme të mbledhura

Në vitin 2023, Chilingarian dhe ekipi i tij mblodhën të dhëna të detajuara në të gjithë Evropën për stuhitë, veçanërisht gjatë 56 ngjarjeve intensive TGE. Hulumtimi i tyre, i cili do të publikohet në revistën Physical Review D dhe aktualisht ndodhet në depon e arXiv, zbuloi gjetje befasuese, të tilla si fusha elektrike më të forta më afër tokës sesa pritej më parë - në lartësi deri në 50 metra.

Ky zbulim ishte befasues për meteorologët, të cilët nuk e besuan derisa ne paraqitëm prova shteruese , vuri në dukje Chilingarian.

Një ngjarje TGE në maj të këtij viti, e regjistruar në malin Lomnicki štít në Sllovaki, tregoi një fluks grimcash njëqind herë më të lartë se nivelet normale.

Ne matim një rrjedhë të qëndrueshme të elektroneve në sipërfaqen e Tokës, duke mbuluar njëqind mijë metra katrorë , shpjegoi Chilingarian, duke vënë në dukje qëndrueshmërinë e rrjedhës pavarësisht ndryshimeve në strukturën e ngarkesës së resë së bubullimës.

E re, ia vlen të shihet

Hulumtimi gjithashtu hedh dritë mbi mënyrën se si TGE-të mund të ofrojnë shtigje për goditjet e rrufesë dhe rolin e tyre të mundshëm në gjeofizikë. Ekipi e ka hapur bazën e të dhënave TGE për analiza të mëtejshme shkencore.

Përveç stuhive, ekipi i Chilingarian studioi gjithashtu ngjarjet diellore, duke zbuluar grimcat nga shpërthimet diellore dhe shpërthimet e dhunshme kozmike.

Sinergjia e përshpejtuesve atmosferikë, hapësinorë dhe diellorë është e rëndësishme për të kuptuar natyrën, përfundoi fizikani armen.

/Motilokal.com